Wagi to urządzenia pomiarowe wykorzystywane w wielu dziedzinach życia gospodarczego i naukowego – od laboratoriów, poprzez przemysł, po apteki i handel detaliczny. Polska, jako kraj członkowski Unii Europejskiej, posiada szczegółowe regulacje prawne dotyczące stosowania sprzętu ważącego, mające na celu zapewnienie jednolitości pomiarów, ochronę konsumentów oraz uczciwość obrotu gospodarczego. Omówmy zatem kompleksowo przepisy prawa odnoszące się do różnych rodzajów wag.

Podstawowe akty prawne dotyczące wag w Polsce

Podstawowym dokumentem prawnym regulującym kwestie wag w Polsce jest:

- Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. Prawo o miarach (Dz. U. z 2022 r. poz. 2063) – dokument ten stanowi podstawę prawną dotyczącą urządzeń pomiarowych, w tym wag, określając zasady ich legalizacji, kontroli metrologicznej oraz użytkowania w obrocie publicznym.

- Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 22 marca 2019 r. w sprawie prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych (Dz. U. poz. 759 oraz z 2022 r. poz. 1179) – określa szczegółowe wymagania dla przyrządów pomiarowych, takich jak wagi, w zakresie ich dokładności, legalizacji i obowiązkowych badań kontrolnych.

Rodzaje wag i ich specyficzne regulacje prawne

Waga precyzyjna i waga analityczna stosowane są przede wszystkim w laboratoriach oraz zakładach naukowych. Ich cechą charakterystyczną jest bardzo wysoka dokładność ważenia. Dokładność wszystkich typów wag reguluje PN-EN 45501:2015 – Metrologiczne aspekty wag nieautomatycznych, określając wymagania dotyczące dokładności, powtarzalności i liniowości wskazań.

Waga przemysłowa z kolei używana w zakładach produkcyjnych i przemysłowych musi spełniać wymagania dyrektyw UE oraz krajowych rozporządzeń dotyczących ochrony konsumentów i bezpieczeństwa obrotu gospodarczego. Są one objęte obligatoryjną kontrolą metrologiczną, co ma zapewnić prawidłową dokładność wag w procesach produkcyjnych, logistycznych oraz magazynowych. W ich przypadku najczęściej  konieczna jest legalizacja wagi.

Specjalistyczna wagosuszarka (urządzenie do oznaczania wilgotności próbki) to specjalistyczny sprzęt wykorzystywany w laboratoriach oraz zakładach przemysłowych. 

Do weryfikacji jej dokładności można zlecić wykonanie wzorcowania “części ważącej” urządzenia. Można również zamówić zewnętrzny termometr kontrolny (również z świadectwem wzorcowania) aby porównać jego wskazania z termometrem wbudowanym w urządzenie. 

I wreszcie waga apteczna, stosowana do sporządzania leków recepturowych, wymagają szczególnej precyzji oraz są regulowane przepisami prawa farmaceutycznego. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia, wagi stosowane w aptekach muszą być systematycznie legalizowane i spełniać rygorystyczne wymogi w zakresie dokładności ważenia.

Legalizacja wag - wymogi prawne i procedury

Legalizacja wag polega na stwierdzeniu przez organ administracji miar, że dane urządzenie spełnia wszystkie wymagania metrologiczne określone przepisami prawa. Legalizacja obejmuje:

- ocenę zgodności (legalizację pierwotną - przed pierwszym wprowadzeniem urządzenia do obrotu),

- legalizację ponowną (co pewien określony czas, co 2 lata, lub po naprawach).

Obowiązek legalizacji ciąży na właścicielu urządzenia, a procedura musi być przeprowadzona przez właściwy terytorialnie urząd miar lub akredytowane laboratorium metrologiczne.

Czym zatem jest kontrola metrologiczna? Otóż każdy producent wag zobowiązany jest przestrzegać norm i standardów jakościowych określonych przez polskie prawo. Profesjonalne wagi, zanim trafią na rynek, przechodzą proces oceny zgodności oraz uzyskują zatwierdzenia typu, zgodnie z wymogami dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/31/UE dotyczącej wag nieautomatycznych oraz 2014/32/UE dotyczącej wag automatycznych.

Mierniki wagowe - specyficzne wymagania

I na koniec wiemy, że specjalistycznym wyposażeniem profesjonalnych wag jest miernik wagowy, będący elektronicznym urządzeniem wyświetlającym wynik pomiaru. Mierniki wagowe podlegają identycznym przepisom metrologicznym jak same wagi i również muszą być zatwierdzane i legalizowane w ramach kompleksowego urządzenia ważącego.

Reasumując, zgodnie z regulacjami prawnymi dokładność wag musi być regularnie kontrolowana. Normy metrologiczne, takie jak PN-EN 45501 oraz dokumenty opracowane przez Główny Urząd Miar, określają jasno graniczne dopuszczalne błędy pomiarowe urządzeń ważących. Regularne testy metrologiczne, kalibracja oraz okresowa legalizacja stanowią podstawę do zagwarantowania wymaganej dokładności i wiarygodności pomiarowej wag.